ग्रामसभेचे नियम व अटी
ग्रामसभेचे काही नियम व अटी मराठी मध्ये बघुया. ग्रामसभेला पंचायत राज मध्ये साधारणतः महत्त्वाचे स्थान आहे. ग्रामपंचायत मध्ये होणाऱ्या सर्व कामांची देखभाल केव्हा कारभार अधिक सुलभ व पारदर्शक व्हावे यासाठी ग्रामपंचायत मध्ये ग्रामसभा आयोजित केली जाते. हे ग्रामसभा वर्षातून 12 वेळा घेतले जाते म्हणजेच महिन्याला एक वेळेस ही ग्रामसभा घ्यावी लागते.
ग्रामसभेचे मुख्य हेतू म्हणजे गाव पातळीवरील असलेले सगळ्या लोकांचे विचार किंवा आवाज शासनापर्यंत पोहोचविण्याचे मार्ग होय. म्हणून महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियमनुसार 1958 कलम सात नुसार प्रत्येक गावात ग्रामसभा अस्तित्वात आली.
हे वाचा – सरपंच किंवा उपसरपंच अविश्वास ठराव
ग्रामसभा म्हणजेच काय
गावात घेतली जाणारी ग्रामसभा म्हणजेच गावातील लोकांचे हक्काचे व्यासपीठ म्हणूनही ओळखले जाते. या ग्रामसभेमध्ये गावातील सर्व लोक एकत्र येऊन त्यांचे गरजा किंवा अडचणी जे काही असतील ते ग्रामसभेमध्ये प्रस्ताव मांडणे. गावाच्या विकासासाठी ही ग्रामसभा महत्त्वाची ठरते.
काही मोजक्या शब्दात सांगायची म्हणजे गावाच्या विकासाच्या दृष्टिकोनातून ग्रामपंचायतला योग्य मार्गदर्शन किंवा सल्ला करण्यासाठी ही ग्रामसभा बोलावली जाते.
गावातील सर्व लोक एकत्र येऊन ग्राम संस्थेमध्ये सहभाग घेणे, आपले काही विचार मांडणे, आवश्यक असलेल्या अडचणी मांडणे व योग्य ते मार्गदर्शन करणे म्हणजेच ग्रामसभा होय.
हे वाचा – ग्रामसेवक यांचे कार्य,कर्तव्य आणि तक्रार
ग्रामसभेचे बाबत काही तरतुदी
- ग्रामसभेमध्ये मतदार यादीत नाव असलेले किंवा अठरा वर्ष पूर्ण असलेले व्यक्ती ग्रामसभेचे सदस्य राहतील.
- दरवर्षी किंवा आर्थिक वर्षात विधानसभा ग्रामसभा घेणे ग्रामपंचायतीला बंधनकारक राहते.
- एका वर्षात सरपंच किंवा ग्रामसेवक सहा ग्रामसभेपैकी एकही ग्रामसभा घेण्यासाठी चुकल्यास किंवा शिस्तभंग केल्यास त्यांच्यावर शिस्तभंग कारवाई करता येते आणि निलंबनास पात्र असतात.
- वर्षाच्या सुरुवातीस पहिल्या दोन महिन्यात एक ग्रामसभा घेणे बंधनकारक आहे.
- ग्रामसभा घेते वेळेस प्रत्येक ग्रामसभेमध्ये चार महिन्यापेक्षा अधिक कालावधी राहता कामा नये.
- गावातील अध्यक्ष म्हणून सरपंच असतात परंतु त्यांच्या अनुपस्थितीमध्ये उपसरपंच अध्यक्षस्थान ग्रहण करतात.
- जर काही कारणांमुळे सरपंच किंवा उपसरपंच उपस्थित नसल्यास ग्रामसभेत असलेल्या ग्रामसभेतून निवडलेली एखादी व्यक्ती अध्यक्षस्थानी राहतील.
- ग्रामसभेत मांडलेल्या प्रत्येक विषयावर चर्चा केली जाईल व त्याचा विचार ग्रामपंचायत करेल.
- ग्रामपंचायत विकासासाठी केलेल्या खर्चाचे अहवाल सहा महिन्यांमध्ये एकदा तरी ग्रामसभेत ठेवावे आणि ग्रामसभेच्या फलकावर देखील लावावीत.
- ग्रामसभेमध्ये किमान लोकसंख्येच्या 15% लोक उपस्थित असणे आवश्यक.
- जर एकूण मतदार संघापैकी 15% टक्के पेक्षाही कमी लोकसंख्या असेल तर ते गणपूर्ती संख्या समजले जातील.
- ग्राम पातळीच्या स्तरावरील कर्मचारी आणि अधिकारी जसे की कृषी सहाय्यक शिक्षक अंगणवाडी कार्यकर्ते तलाठी असे अनेक अधिकारी ग्रामसभेमध्ये उपस्थित राहून त्यांच्या कामकाजाचे आढावा ग्रामसभेत देणे बंधनकारक असते.
- ग्रामपंचायत मधील सर्व सदस्यांची तसेच शासकीय किंवा निमशासकीय सर्व कर्मचारी ग्रामसभेला हजर राहणे सुद्धा आवश्यक.
- पुढील ग्रामसभेचे ठिकाण वेळ आणि दिनांक निश्चित केली जाते.
- सरपंच यांना स्वतः कोणत्याही वेळी ग्रामसभा बोलविण्याचे अधिकार असेल.
- पंचायत समिती किंवा शासकीय कार्यकारी अधिकारी ग्रामसभेची मागणी केल्यास सरपंच 15 दिवसांमध्ये ग्रामसभा घेणे अनिवार्य आहे.
- ग्रामसभेमध्ये मुस्लिम साठी प्रचार करण्याची जबाबदारी ग्रामपंचायत घ्यावी.
- ग्रामसभा घेते वेळेस ग्रामसभेचे छायाचित्र घेणे आवश्यक आहे शासनाच्या निर्णयानुसार.
- ग्रामसभेत मांडलेल्या प्रत्येक प्रश्नाचे उत्तर अध्यक्ष किंवा ग्रामपंचायत सदस्य देणे बंधनकारक असते.
हे वाचा – सरपंच कर्तव्य, जबाबदारी आणि अधिकार
ग्रामसभा व त्याचे वेळापत्रक
आर्थिक वर्षात असलेल्या सहा ग्रामसभेपैकी 4 ग्रामसभेचे आयोजन हे एप्रिल, मे, ऑगस्ट, नोव्हेंबर आणि जानेवारी या महिन्यात आयोजित करणे आवश्यक आहे.
आर्थिक वर्षातील पहिली ग्रामसभा हे वर्षाच्या सुरुवाती दोन महिन्याच्या आत बोलविण्यात आली पाहिजे.
ग्रामसभेची पूर्वतयारी
- ग्रामसभा घेण्याच्या सात दिवस आधी लेखी स्वरूपात ग्रामसभेची नोटीस देणे बंधनकारक आहे.
- ग्रामसभेसाठी गावात दवंडीद्वारे किंवा सार्वजनिक ठिकाणी ग्रामसभेची नोटीस लावून व तसेच मोबाईल द्वारे ग्रामसभेचा प्रचार करावे.
- ग्रामसभा घेण्याची सूचना गावपातळीवर असलेल्या सर्व शासकीय व निमशासकीय कर्मचाऱ्यांना देखील दिला पाहिजे.
- ग्रामसभेत घ्यावयाच्या विषयासंबंधी लेखी स्वरूपात ग्रामसभा तारखेच्या दोन दिवस अगोदर सरपंच किंवा ग्रामसेवक यांच्याकडे देणे आवश्यक आहे.
- ग्रामसभा घेण्यापूर्वी प्रत्येक सदस्यांनी आपल्या वार्डातील वार्ड सभा घेणे ही बंधनकारक आहे.
हे वाचा – पोलीस पाटील विषयी माहिती
ग्रामसभेचे अधिकार आणि कर्तव्य
- गावात राबविण्यात येत असलेल्या आर्थिक योजना किंवा सामाजिक कार्यक्रम यांना घेण्यापूर्वी त्यास मान्यता देणे.
- विकासाच्या दृष्टिकोनाने जी योजना कोणताही खर्च करण्याची परवानगी ग्रामपंचायतला देणे.
- आर्थिक वर्षाचे अंदाजपत्रक तयार करणे.
- कोणत्याही भूमी संपादन करण्यापूर्वीच ग्रामसभेत मत घेणे आवश्यक आहे.
- तंटामुक्ती अध्यक्ष किंवा समिती शिक्षण समिती, पाणीपुरवठा, स्वच्छता असे अनेक समिती निवडण्याचे अधिकार ग्रामसभेत असते.
ग्रामसभेचे कामकाज
- पहिल्या ग्रामसभेमध्ये मागील आर्थिक वर्षाचा अहवाल त्याचे विवरण त्यामध्ये घेतलेले प्रश्नांचे उत्तरे आणि वर्षाचा विकास आराखडा घेणे बंधनकार आहेत. जर हे विषय ग्रामसभेमध्ये न ठेवल्यास सरपंच यांना पदावरून निलंबित किंवा दूर करण्याची कारवाई होऊ शकते.
- गावातील लोकांसाठी आलेल्या योजनांची ओळख करून देणे व लाभार्थ्यांना त्यांचा लाभ मिळवून देणे.
- ग्रामसभेमध्ये कर व अन्य योजना ची माहिती देणे.
- ग्रामसभेत मांडलेल्या प्रश्नांची उत्तरे व चर्चा करणे हे बंधनकारक असेल.
- गाव पातळीवरील सर्व कामकाजांचे चर्चा ग्रामसभेत घेणे बंधनकारक आहे.
- गावातील लोकांचे अडचणी व तक्रार ऐकणे व त्यांचे समाधान करणे हे सरपंच किंवा त्यातील सदस्यांचे कर्तव्य असेल.
हे वाचा – पोलीस पाटील होण्यासाठी पात्रता
ग्रामपंचायत ग्रामसभेचे नियम मोडले तर काय होतील?
खर्चाचा अहवाल ग्रामसभेमध्ये ठेवल्यास आणि ग्रामसेवकाचे चूक आढळत असल्यास त्यांच्यावर शिस्तभंगाची कारवाई केली जाईल.
आर्थिक गैरव्यवहारांमध्ये सरपंच आणि ग्रामसेवक हे जबाबदार असतील.
एकूण मतदार संघापैकी 20% लोकांसमोर आर्थिक हिशोब ग्रामसभेत न ठेवल्यास ग्रामपंचायत मधील सरपंच किंवा सदस्य यांना पदावरून काढण्याचा अधिकार असेल.
हे वाचा – प्रधानमंत्री (मोदी) घरकुल आवास योजना
ग्रामसभेत उपस्थित का राहावे
गावाचा विकास होण्यासाठी ग्रामसभेत सहभागी असणे गरजेचे किंवा आवश्यक असते. गावाच्या विकासासाठी आवश्यक असलेल्या कामे मंजूर करण्याचा अधिकार ग्रामसभेला नसला तरी सुद्धा ग्रामसभेमध्ये त्या विषयावर चर्चा करण्याची व त्या ग्राम विकासाचा आराखडा तयार करण्यासाठी ग्रामस्थांचा सहभागी असणे आवश्यक आहे.
फक्त आपल्या घरातील वैयक्तिक लाभाच्या मर्यादे पुरते नव्हे तर गावाच्या विकासासाठी ग्रामसभेत आवर्जून उपस्थित रहावे हे गावातील लोकांचे प्रथम सामाजिक कर्तव्य असेल. ग्रामसभेमध्ये ग्रामपंचायतीच्या कारभार व आराखडा याच्या सहभाग घेतला तर गावाचा विकास नक्की तसेच देशाचा विकास देखील होतील.
>>आयुष्मान भारत कार्ड डाउनलोड कैसे करे
>>PM Shram Yogi Maandhan Yojana Details
>>अजूनही ई श्रम कार्ड बनवलं नाही..
>>ग्रामपंचायत निवडणुकीसाठी लागणारे कागदपत्रे
Take a hike and wAnder through the woods
